راهنمای تست انواع قطعات الکترونیکی با مولتیمتر
مولتیمتر چیست؟
مولتیمتر یک ابزار الکترونیکی است که برای اندازهگیری کمیتهای مختلف الکتریکی از جمله ولتاژ (V)، جریان (A) و مقاومت (Ω) استفاده میشود. این دستگاه به دلیل قابلیتهای متنوع خود در تست و عیبیابی مدارهای الکتریکی و الکترونیکی بهطور گسترده در صنایع و مصارف خانگی کاربرد دارد.
نکات ایمنی:
- قبل از شروع، مطمئن شوید که قطعات از مدار جدا شدهاند.
- قطعات الکترولیتی را از نظر دشارژ بررسی کنید.
- هنگام کار با قطعات حساس، از تجهیزات محافظ (مانند دستکش ضد الکتریسیته ساکن) استفاده کنید.
1. تست مقاومتها
- مولتیمتر را در حالت اندازهگیری مقاومت (Ω) قرار دهید.
- پرابها را به دو سر مقاومت متصل کنید.
- مقدار اهمی مقاومت را با مقدار تعیینشده روی بدنه آن مقایسه کنید.
نکات مهم:
- هنگام تست مقاومت، از تماس دست با قسمت فلزی پرابها خودداری کنید تا نتایج اشتباه نشود.
- جهت اتصال پرابها به پایههای مقاومت اهمیتی ندارد.
- اگر مولتیمتر هیچ مقداری، OL، R، یا بینهایت نمایش داد، مقاومت سوخته است.
- مقدار صحیح نمایشدادهشده برابر با مقدار روی بدنه، نشاندهنده سالم بودن مقاومت است.
- تست مقاومت روی برد ممکن است خطا داشته باشد؛ بهتر است مقاومت را جدا کرده و تست کنید یا تست را چند بار تکرار کنید.
2. تست دیودها
- مولتیمتر را در حالت تست دیود قرار دهید.
- پراب مثبت (قرمز) را به آند و پراب منفی (مشکی) را به کاتد دیود وصل کنید.
- اگر دیود سالم باشد، ولتاژ گذر (معمولاً بین 0.6 تا 0.7 ولت برای دیودهای سیلیکونی) نمایش داده میشود.
- در حالت معکوس (تعویض پرابها)، باید مقدار بینهایت نمایش داده شود.
3. تست خازنها
روش اول: تست با حالت مقاومت
- مولتیمتر را روی رنج مقاومت (Ω) قرار دهید.
- پرابها را با جهت صحیح به پایههای مثبت و منفی خازن متصل کنید.
- مقدار اهمی در محدوده مگااهم (MΩ) نمایش داده میشود؛ زیرا خازن توسط باتری مولتیمتر شارژ شده و جریانی در خازن جاری میشود.
- پس از چند ثانیه، مقدار مقاومت به OL یا بینهایت تغییر میکند. این نشاندهنده سالم بودن خازن است.
- اگر مقدار صفر نمایش داده شود یا در حالت تست بوق صدای ممتد شنیده شود، خازن اتصال کوتاه یا خراب است.
روش دوم: تست با حالت ظرفیتسنجی (در مولتیمترهای پیشرفته)
- مولتیمتر را در حالت تست خازن (µF) قرار دهید.
- پرابها را به دو سر خازن متصل کنید.
- مقدار نمایشدادهشده را با مقدار اسمی خازن مقایسه کنید.
- برای خازنهای الکترولیتی، توجه داشته باشید که قطبیت رعایت شود.
نکته مهم: تست خازن روی برد ممکن است خطا داشته باشد؛ بهتر است آن را جدا کرده و تست کنید.
4. تست سلفها
- مولتیمتر را روی رنج تست بوق قرار دهید.
- پرابها را به دو سر سلف متصل کنید.
- جهت اتصال پرابها اهمیتی ندارد.
- اگر صدای بوق ممتد شنیده شد، سلف سالم است. در غیر این صورت، سلف سوخته است.
5. تست رلهها
- ولتاژ مناسب را به پایههای ورودی رله متصل کنید. یک رله سالم صدای تق کنتاکت داخلی را تولید میکند.
- برای تشخیص پایههای ورودی و خروجی، مولتیمتر را روی تست دیودی (بوق) قرار داده و پایهها را دو به دو بررسی کنید.
- در صورت خرابی رله: در همه حالتها صدای بوق ممتد شنیده میشود یا هیچ صدایی شنیده نمیشود.
6. تست رگولاتورها
- ولتاژ ورودی موردنظر را به پایههای رگولاتور اعمال کنید.
- خروجی رگولاتور را با بخش ولتمتر مولتیمتر اندازهگیری کنید.
- مقدار خروجی باید با مقدار درجشده روی بدنه رگولاتور مطابقت داشته باشد.
نکته: جهت اتصال پرابها به پایههای مثبت و منفی خروجی رگولاتور اهمیت دارد.
7. تست پتانسیومترها
- مولتیمتر را در حالت اهمسنج (Ω) قرار دهید.
- پرابها را به سر اول و پایه وسط پتانسیومتر متصل کنید.
- با چرخاندن پیچ پتانسیومتر، مقدار نمایشدادهشده باید تغییر کند. در این صورت، پتانسیومتر سالم است.
- برای اطمینان بیشتر، مقاومت بین پایههای اول و سوم را اندازهگیری کنید. مجموع مقاومت بین پایههای دیگر باید با مقدار کلی مقاومت برابر باشد.
8. تست ترانزیستورها
ترانزیستورها شامل دو نوع اصلی BJT (دو قطبی) و MOSFET هستند که هرکدام روش تست خاص خود را دارند. در اینجا تست هر دو نوع توضیح داده شده است:
1) تست ترانزیستور BJT (NPN و PNP):
- مولتیمتر را روی حالت تست دیود قرار دهید.
- تشخیص پایهها:
- پراب قرمز را روی پایهای قرار دهید و پراب مشکی را به دو پایه دیگر وصل کنید.
- اگر در هر حالت مولتیمتر عددی نمایش داد، پایه قرمز، بیس است.
- برای NPN، بیس نسبت به کلکتور و امیتر مثبت است (جریان از بیس به کلکتور/امیتر میرود). برای PNP، برعکس.
- تست سالم بودن:
- در یک ترانزیستور سالم، جریان فقط از بیس به دو پایه دیگر (در NPN) یا از دو پایه دیگر به بیس (در PNP) عبور میکند.
- در غیر این صورت (مثلاً اتصال کوتاه بین دو پایه)، ترانزیستور خراب است.
2) تست ترانزیستور MOSFET (N-Channel و P-Channel):
- تست پایهها:
- پراب قرمز را روی یکی از پایهها قرار داده و پراب مشکی را روی پایه دیگر.
- عددی که مولتیمتر نمایش میدهد، نشاندهنده سورس و درین است. پایه سوم گیت است.
- تست سلامت MOSFET:
- برای N-Channel:
- پراب مشکی را به سورس و پراب قرمز را به گیت بزنید (نباید مولتیمتر بوق بزند).
- پراب قرمز را به درین و پراب مشکی را به سورس متصل کنید (مولتیمتر باید عددی نشان دهد).
- با معکوس کردن پرابها، در هیچ حالتی نباید مولتیمتر بوق بزند.
- برای P-Channel: برعکس موارد بالا عمل کنید.
- برای N-Channel:
اگر نتایج مغایر این شرایط باشد، ترانزیستور معیوب است.
نکته: اگر مولتیمتر شما بخش تست ترانزیستور دارد، از آن برای نتایج دقیقتر استفاده کنید.
با رعایت این روشها میتوانید قطعات مختلف را بهدرستی تست کرده و در صورت وجود مشکل آنها را شناسایی کنید. داشتن تسلط بر کار با مولتیمتر به شما کمک میکند تا در عیبیابی مدارها موفقتر عمل کنید.